آثار زرین هخامنشی که حدود هفت سال پیش طی حفاری‌های غیرمجاز در پاسارگاد کشف و قاچاق شدند، به تازگی در دبی با قیمت بیش از یک میلیون دلار به فروش رسیدند. این آثار ارزشمند، بخشی از تاریخ و هویت ملی ایران بودند که توسط سوداگران آثار باستانی از کشور خارج شدند.

ماجرای سرقت و خروج آثار از پاسارگاد

به گزارش سایت “صدای میراث”، دو قاچاقچی بین‌المللی مشهور به “باند برادران شاه افغان” این آثار را از قاچاقچیان ایرانی خریداری کردند. اشیای به سرقت رفته شامل:

• یک گردن‌آویز طلای تمام‌قد از داریوش اول هخامنشی همراه با زنجیری سنگین و نفیس

• دو بازوبند زرین با طراحی ظریف

• یک دیهیم طلایی باشکوه

• مجموعه‌ای از زیورآلات زرین زنانه که شاهزادگان و درباریان هخامنشی از آن‌ها استفاده می‌کردند

این آثار، که قدمتی حدود ۲۵۰۰ سال دارند، توسط حفاران غیرمجاز از دل خاک بیرون آورده و به بهای ناچیزی به قاچاقچیان فروخته شدند.

چگونه این گنجینه به دست سوداگران افتاد؟

طبق گزارش‌ها، در پاییز ۱۳۹۶، دو حفار غیرمجاز به همراه یک کودک از حصار حفاظتی پاسارگاد عبور کرده و با استفاده از تجهیزات فلزیاب، محل دفن آثار زرین را شناسایی کردند. آن‌ها پس از حفاری، این گنجینه را در کیسه‌هایی پر از خاک پنهان کردند و از محوطه خارج شدند.

در روایتی عجیب، این حفاران گردن‌آویز داریوش را به گردن کودک همراهشان انداختند و او را بر پشت یک الاغ نشاندند تا در نگاه اول به نظر نرسد که اشیای باستانی حمل می‌شود. سپس، این آثار به یک مکان امن منتقل و مخفی شدند.

خرید و فروش در بازار سیاه

پس از مدتی، چهار قاچاقچی ایرانی این اشیای ارزشمند را از حفاران خریداری کردند. مبلغی که در آن زمان برای خرید این آثار پرداخت شد، ۳۰۰ میلیون تومان بود. سپس این افراد، با استفاده از مسیر دریایی، آثار را از ایران خارج کرده و به دبی رساندند.

در دبی، “باند برادران شاه افغان” که از دلالان بزرگ آثار باستانی هستند، این گنجینه را به مبلغ ۱.۱ میلیون دلار خریداری کردند. در ابتدا، قاچاقچیان ایرانی قیمت بالاتری (حدود سه میلیون دلار) درخواست کرده بودند، اما خریداران به دلیل حساسیت و دشواری فروش این آثار، پیشنهاد آن‌ها را رد کردند.

سرنوشت آثار زرین هخامنشی پس از فروش

پس از این معامله، برادران افغان تلاش کردند تا این اشیای نفیس را در بازارهای اروپا به فروش برسانند. با این حال، حساسیت بالای این آثار و امکان پیگیری‌های بین‌المللی باعث شد که بسیاری از مجموعه‌داران خصوصی از خرید آن‌ها منصرف شوند. به همین دلیل، آن‌ها برای مدتی گردن‌آویز داریوش را به یکی از شرکای خود دادند تا برای آن مشتری پیدا کند، اما فروش این قطعه خاص به دلیل شهرت و ارزش تاریخی آن، با چالش‌های زیادی مواجه شد.

قاچاق آثار باستانی؛ مشکلی رو به گسترش

این نخستین‌بار نیست که آثار تاریخی ایران در بازارهای سیاه منطقه به فروش می‌رسند. کارشناسان میراث فرهنگی بارها هشدار داده‌اند که کشورهای حوزه خلیج فارس به مرکزی برای خرید و فروش اشیای عتیقه ایرانی تبدیل شده‌اند. حفاری‌های غیرمجاز، عدم حفاظت کافی از آثار باستانی، و نبود قوانین بازدارنده، باعث شده‌اند که سوداگران گنج با جسارت بیشتری دست به غارت بزنند.

بررسی اپلیکیشن‌های خرید و فروش آنلاین مانند “دیوار” نشان می‌دهد که تعداد زیادی از آثار تاریخی، از جمله سکه‌های قدیمی، مجسمه‌ها و زیورآلات باستانی، به صورت آشکارا برای فروش گذاشته شده‌اند. برخی از این اشیا جعلی‌اند، اما بسیاری از آن‌ها اصالت دارند. فعالان میراث فرهنگی، فروش آزادانه این آثار را نشانه‌ای از ضعف و حتی غفلت عامدانه در حفاظت از گنجینه‌های ملی می‌دانند.

قاچاق آثار باستانی ایران، علاوه بر خسارت‌های فرهنگی و تاریخی، منجر به از بین رفتن هویت ملی و تحریف تاریخ کشور می‌شود. لازم است که نهادهای مسئول، با افزایش حفاظت از محوطه‌های تاریخی و برخورد قاطعانه با قاچاقچیان، مانع تکرار چنین فجایعی شوند. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی برای بازگرداندن آثار غارت‌شده می‌تواند گامی مؤثر در حفاظت از تاریخ ایران باشد.