به گزارش ایسنا، کمیته ملی بناها و محوطه های تاریخی (ایکوموس) به مناسبت روز جهانی محوطه و بناهای تاریخی ۲۹ فروردین ماه، نشستی را با حضور علی اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران شناسی و جمعی از متخصصان برگزار کرد و ضمن بررسی شعار سال ایکوموس با عنوان «میراث در معرض خطر بلایا و درگیری‌ها: آمادگی و یادگیری از ۶۰ سال فعالیت ایکوموس»، ضرورت شناخت ایران و ارزش‌های میراث فرهنگی را به بحث گذاشت.
مهدی حجت، رئیس ایکوموس پیش از ورود به این بحث، نخست درباره انگیزه حضور علی‌اکبر صالحی ـ رئیس بنیاد ایران‌شناسی ـ توضیح مختصری داد و گفت از آقای صالحی خواستم اینجا بیاید و درباره اینکه «چرا ما باید ایران را بشناسیم» سخن بگوید.
حجت سپس درباره تهدیدها و مخاطرات بناها و محوطه‌های تاریخی سخن گفت و افزود: در شعار ایکوموس، این دو مفهوم یعنی بلایا و مخاطرات را جدا کرده‌اند؛ بلایا یعنی آنچه طبیعت سبب می‌شود و مخاطرات یعنی خودمان عامل آن بوده‌ایم، که البته من با این تفکیک ارتباط برقرار نمی‌کنم، چون خیلی از بلایای طبیعی ناشی از عملکرد و مخاطرات ما انسان‌ها بوده است، مثل سیل و یا آتش‌سوزی، که همین الان بازار تهران را به شدت در معرض خطر قرار داده است. در بازار هر کسی یک سیم برق کشیده و گوششان هم بدهکار نیست که ممکن است آنچه در بازار تبریز رخ داد، در بازار تهران تکرار شود.
این استاد دانشگاه و معمار ایرانی اضافه کرد: مقدار بسیار زیادی از این بلایا، از ندانم‌کاری‌ها، زیاده‌روی‌ها و تفریط‌هاست. به عنوان یک معمار می‌گویم بسیاری از بناهایی که در تهران و دیگر شهرها ساخته می‌شود تناسبی با زلزله ندارد، ولی همه با همان روش می‌سازند و وقتی هم که زلزله می‌آید و آن سازه‌ها خراب می‌شود، می‌گوییم بلایای طبیعی بود.
او ادامه داد: موضوع مخاطرات بیشتر به جنگ مربوط می‌شود. مخاطرات زیادی که در درگیری‌های منطقه‌ای و قومی که هزاران هزاران نفر را آواره کرده، اتفاق افتاده است. به هر حال، چه در مورد بلایا و چه مخاطرات، ما ذی‌نفع هستیم و باید مراقب باشیم.
بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی با طرح این پرسش که چرا ندانم‌کاری می‌کنیم و در مقابل بلایا و مخاطرات سهل‌انگاریم، اظهار کرد: چون ارزش میراث فرهنگی را نمی‌دانیم. برای مثال، اگر چند سکه طلا داشته باشیم و آنها را گم کنیم، ناراحت می‌شویم، اما ناراحتی ما از جنس از دست دادن چند سکه است. اگر عینک پدربزرگمان را که ارث رسیده است از دست بدهیم هم ناراحت می‌شویم ولی جنس ناراحتی آن با قبلی فرق دارد. اگر یک دفتر خاطرات که از اجدادمان به ما رسیده و در آن نوشته شده باشد که چگونه زندگی می‌کرده و اگر این دفتر از بین برود، چه می‌شود؟ قطعا ناراحتی آن با مورد اول و دوم قابل مقایسه نیست. موضوع این بحث، فهم ارزش‌هاست. اگر ما به این جزییات توجه کنیم، ارزش آن را می‌فهمیم. مثلا اگر به عده‌ای بگوییم برج طغرل یا گنبد قابوس را خراب کرده‌اند، حتما ناراحت می‌شوند اما جنس ناراحتی آنها از نوع از دست دادن همان چند سکه است. فهم ارزش‌ها یعنی وقتی یک نفر یادگاری‌نویسی رو بنای تاریخی را دید، گریه کند اما معمولا اینطور است که وقتی یادگارنویسی‌ها را می‌بینیم، ناراحت می‌شویم اما از کنارشان رد می‌شویم، چون ارزش واقعی را درک نکرده‌ایم.
حجت در ادامه گفت: مسئولان فکر می‌کنند ارزش آثار تاریخی را می‌دانند و می‌شناسند، اما یک هزارم آن را نمی‌شناسند. از طرفی، تحقیقات هم در حوزه میراث فرهنگی اهمیتی ندارد، فقط می‌گوییم باید حفظ کنیم. اگر هم آن را حفظ می‌کنیم فقط برای توریست است.
این کارشناس میراث فرهنگی گفت: تا مردم کشور ارزش‌های آثار تاریخی را نفهمند در این مملکت به جایی نمی‌رسیم. اینجا استرالیا یا کانادا نیست، جزو اولین تمدن‌های جهان است که باید به میراث خود توجه کند، برای همین نیازمندیم بفهمیم ایران کجاست و ارزش آن را بفهمیم، نه اینکه فقط بگوییم چغازنبیل یا ارگ بم داریم. باید به جایگاهی برسیم که بدنمان از مخاطرات و بلایایی که به آثار تاریخی آسیب وارد می‌کند، بلرزد.
در ادامه این بحث، علی‌اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی در ضرورت شناخت ایران سخن گفت و پیش از ورود به این بحث، درباره انتخابش به عنوان رئیس بنیاد ایران‌شناسی توضیحات کوتاهی داد و با اشاره به پیشنه حرفه‌ای خود در وزارت فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگستان علوم و ایران‌شناسی که در ارتباط با مسئولیت جدیدش بوده است، گفت: اینطور نبود که خیلی از این فضا دور باشم ولی از نظر تخصصی می‌خواستم افراد دیگری بر این مسند باشند. من دو سه ماه از پذیرش این مسئولیت استنکاف می‌کردم اما با اصراری که شد، دیدم اگر بیش از این استنکاف کنم، حمل بر موضوع دیگری می‌شود. اکنون هم که به بنیاد ایران‌شناسی آمده‌ام، می‌بینم چقدر جای مهمی است و ظرفیت یک وزارت خارجه را دارد، البته با مفهومی بدون دردسر و حساسیت سیاسی.
صالحی سپس از غفلت‌هایی که درباره چیستی ایران و فرهنگ ایرانی شده است و درباره ضرورت شناخت ایران، سخن گفت. متن کامل این سخنرانی از اینجا دریافت شود.
ناصر نوروز زاده چگینی، معاون ایکوموس، باستان شناس و چهره ماندگار میراث فرهنگی نیز درباره شعار روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی و ۶۰ سالگی ایکوموس سخن گفت و در ادامه، بیانیه‌ای را که ایکوموس به بهانه این روز و در مناسبت ۶۰ سالگی خود منتشر کرده است، خواند. متن بیانیه به این شرح است:
«در مجمع عمومی ۲۰۲۳ در سیدنی، میراث تاب‌آور در برابر بلایا و درگیری – آمادگی، واکنش و بازیابی به‌عنوان موضوع برنامۀ علمی سه‌ساله ۲۰۲۴-۲۰۲۷ انتخاب شد. سال اول این طرح بر چگونگی آمادگی برای بلایای احتمالی، از طریق پیشگیری و کاهش خطرها، ارتقای تاب‌آوری، و همچنین آمادگی در شرایط درگیری‌هایی که منابع میراث ارزشمند ما را تهدید می‌کنند، متمرکز است.
در این زمینه، ممکن است در سال ۲۰۲۵ بپرسیم: چگونه اعضا و کمیته‌های ایکوموس می‌توانند برای این بلایا بهتر آماده شوند؟ چه نقشی می‌توانیم به‌صورت جمعی ایفا کنیم و برای تأثیرگذاری در آن کار به چه چیزی نیاز داریم؟
پس از گرامیداشت شصتمین سالگرد منشور ونیز در سال ۲۰۲۴، ایکوموس شصتمین سالگرد تأسیس خود را در سال ۲۰۲۵ گرامی خواهد داشت. دومین کنگرۀ معماران و متخصصان بناهای تاریخی، که در سال ۱۹۶۴ در ونیز برگزار شد، ۱۳ قطعنامه را به تصویب رساند که اولین آنها منشور بین‌المللی حفاظت و مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی، که بیشتر به‌عنوان منشور ونیز شهرت یافته است، بود و دومین آنها، که توسط یونسکو پیشنهاد شد، ایجاد ایکوموس در سال ۱۹۶۵ بود.
روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی که هر سال در ۱۸ آوریل گرامی داشته می‌شود، فرصتی منحصربه‌فرد فراهم می‌کند برای افزایش آگاهی از سازمان ما و کارهایی که ما برای حفظ و حمایت از منابع فرهنگی با اهمیت جهانی در معرض تهدید بحران‌ها و درگیری‌ها فزاینده می‌کنیم. بنابراین، برنامه‌های گرامیداشت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی ۲۰۲۵ بر ۶۰ سال فعالیت ایکوموس در رابطه با حفاظت از میراث در معرض خطر بلایا و درگیری‌ها تمرکز خواهد کرد و همچنین بر هدف‌های آیندۀ آن در پیشگیری، کاهش، آمادگی، واکنش اضطراری، و بازیابی که می‌توانیم برای حفاظت از میراث در مواقع بحران انجام دهیم. فعالیت‌های روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی ۲۰۲۵ و به رسمیت شناختن کار ما در ۶۰ سال گذشته با سمپوزیوم مجمع عمومی سالانۀ ایکوموس (نپال، ۱۳-۱۹ اکتبر ۲۰۲۵ / ۲۱-۲۷ مهر ۱۴۰۴) به پایان می‌رسد.
در حالی که ایکوموس موضوع میراث در معرض تهدید بلایا و درگیری‌ها: آمادگی و یادگیری از ۶۰ سال فعالیت ایکوموس، را گرامی می‌دارد، سایر سازمان‌ها، مؤسسه‌ها، و سازمان‌های غیردولتی نیز دعوت می‌شوند تا به روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی تحت موضوع کلی میراث تاب‌آور در برابر بلایا و درگیری‌ها، توجه کنند و تجربه‌ها، رویدادها، انتشارات، و نتایج مباحث خود را با اعضای ایکوموس و دبیرخانه در میان بگذارند. این همکاری به افزایش آگاهی و شناسایی طیف گسترده‌ای از شیوه‌های علمی و سنتی در سرتاسر جهان که به امر حفاظت از میراث در شرایط حاد و غیر معمول می‌پردازند، کمک می‌کند.
از اعضای ایکوموس و متخصصان میراث فرهنگی درخواست می‌شود (۱) پیامدهای بالقوۀ درگیری و بلایا بر منابع میراثی را در نظر بگیرند، (۲) بررسی کنند که تاب‌آوری در مواجهه با آن پیامدها چگونه می‌تواند باشد، (۳) و از منظر ملی یا علمی شما برای آمادگی چه می‌توان کرد. این شامل بررسی اقدامات قبلی کمیته‌های ایکوموس از سال ۱۹۶۵ است؛ و نیز اقدامات آتی که اعضای ایکوموس و دیگران در جوامع ما می توانند برای حفاظت از میراث در برابر بلایا و درگیری‌ها در نظر بگیرند.
برخی از فعالیت‌ها می‌تواند شامل تهیۀ فهرست، گردآوری داده دربارۀ خسارت و تلفات و ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها باشد؛ و نیز درک خطرها و ایجاد ظرفیت‌های مرتبط؛ همکاری میان ذی‌مدخلان؛ ارتباط میان سازمان‌های مرتبط در بخش میراث و مدیریت مخاطرۀ بلایا؛ دانش سنتی دربارۀ کاهش خطر بلایا و آمادگی؛ تهیۀ فهرست شیوه‌ها و نمونه‌های موفق در آمادگی.
از کمیته‌های ایکوموس خواسته می‌شود تا با در نظر گرفتن اقدامات ایکوموس در ۶۰ سال گذشته، رویدادهایی با موضوع آمادگی میراث تاب‌آور در مواجهه با درگیری‌ها و بلایا سازماندهی یا برای آنها همکاری کنند.»
انتهای پیام