مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا در تشریح دلایل لغو دیدار ترامپ و پوتین در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: تعویق یا تعلیق دیدار پوتین و ترامپ در بوداپست را باید در چارچوب واکنش‌هایی بررسی کرد که پس از گفت‌وگوی بیش از دو ساعته این دو در هفته گذشته شکل گرفت. این گفت‌وگو، که پنجشنبه گذشته انجام شد و بلافاصله روز بعد ترامپ در کاخ سفید مورد پرسش رسانه‌ها قرار گرفت، از جهات مختلف اهمیت دارد. به‌ویژه آنکه واکنش‌های داخلی و بین‌المللی به آن نشان داد که برنامه و الگوی مورد نظر ترامپ برای نحوه تعامل با پوتین در نشست بوداپست، با شکست مواجه شده و چشم‌انداز روشنی پیش رو ندارد. افشای بخشی از محتوای جلسه ترامپ و پوتین نیز باید در همین چارچوب مورد توجه قرار گیرد و به نظر می‌رسد دیپلماسی عمومی ایالات متحده و نهادهای رسانه‌ای وابسته به آن، با هدف تحقیر مجدد مسکو و انتقال مسئولیت هرگونه بن‌بست یا شکست دیپلماتیک در خصوص بحران اوکراین به روسیه و حتی به دولت‌های اروپایی، بخشی از محتوای این گفت‌وگو را افشا کردند.

وی ادامه داد: دولت‌های اروپایی نیز از این منظر نگران بودند؛ زیرا پس از دیدار ترامپ با زلنسکی در کاخ سفید، همچنان نسبت به نتایج دیدار احتمالی ترامپ و پوتین با تردید و بی‌اعتمادی برخورد کردند. هرچند واشنگتن تأکید داشت که هرگونه گفت‌وگو با روسیه با در نظر گرفتن مواضع و مطالبات اروپا و اوکراین انجام خواهد شد، اما در عمل، چنین موضوعی اتفاق نیفتاد. ترامپ در پی گفت‌وگویی دو‌جانبه و بدون حضور میانجی‌های اروپایی با پوتین در بوداپست بود و طبق شواهد موجود، محتوای افشاشده مذاکرات نشان می‌دهد که او تمایل داشت بخشی از مطالبات مسکو در خصوص نحوه پایان جنگ اوکراین را بپذیرد؛ به گونه‌ای که یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده، برقراری آتش‌بس در همان خطوط کنونی تماس میان نیروهای روسیه و اوکراین بود. از سوی دیگر، گفته می‌شود پوتین در این دیدار غیررسمی پیشنهاد داده بود که کنترل استان دونتسک در وضعیت فعلی باقی بماند، اما پاسخ صریحی از ترامپ دریافت نکرد و تصمیم نهایی را به مواضع و واکنش دولت‌های اروپایی واگذار کرد که این کشورها نیز در واکنش اولیه، مخالفت آشکاری نشان دادند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: یکی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا که نامش فاش نشده، در مصاحبه‌ای با رسانه‌های اروپایی تأکید کرده بود که هرگونه مذاکره‌ای با نادیده گرفتن مواضع اوکراین و بدون هماهنگی با اروپا محکوم به شکست است و همین موضع‌گیری‌ها، یکی از دلایل اصلی تعلیق دیدار ترامپ و پوتین در بوداپست تلقی می‌شود. در واقع، اگر پوتین بخواهد بدون توجه به دیدگاه‌های کی‌یف و متحدان اروپایی، صرفاً بر اساس ابتکار ترامپ وارد گفت‌وگو شود، این نشست همان سرنوشتی را پیدا می‌کند که دیگر دیدارهای مشابه روسیه و آمریکا در نه ماه گذشته داشته و چیزی جز گفت‌وگوهایی بی‌نتیجه، همراه با تشدید بی‌اعتمادی متقابل را به بار نخواهد آورد. به نظر می‌رسد پوتین برخلاف الگویی که ترامپ در توافق اخیر غزه با نتانیاهو دنبال کرد، قصد ندارد توافقی مشابه در اوکراین ایجاد کند. باید توجه داشت که پوتین شخصی مانند نتانیاهو نیست که هر آنچه ترامپ بخواهد بپذیرد، بلکه او رهبر کشوری است که منافع ملی و اهداف راهبردی‌ آن در اروپا را بر اساس واقعیت‌های ژئوپولیتیکی تعریف می‌کند. بنابراین، نمی‌توان انتظار داشت که صرفاً با اتکا به ملاحظات و دغدغه‌های شخصی ترامپ، در مسیر دلخواه واشنگتن حرکت کند.

وی افزود: خواست پوتین، تثبیت جایگاه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ و حفظ منافع امنیتی این کشور در مرزهای غربی است. در همین راستا، دو تحول مهم در روسیه رخ داد که باید در ارتباط با این تحولات سیاسی مورد توجه قرار گیرد؛ نخست، خروج رسمی روسیه از معاهده امحای پلوتونیوم با کاربرد تسلیحاتی است که در سال ۲۰۰۰ با آمریکا امضا شده بود و دوم، برگزاری رزمایش راهبردی هسته‌ای روسیه با نظارت مستقیم ولادیمیر پوتین بود. ترکیب این دو رویداد از نگاه بسیاری از تحلیلگران، نشانه‌ای از تشدید سطح تنش میان روسیه و غرب تلقی می‌شود. هم‌زمان، ارتش اوکراین نیز در واکنش، با موشک‌های استورم‌شدو چند منطقه روسیه را هدف قرار داد و پارلمان اوکراین لایحه‌ای را تصویب کرد که بودجه دفاعی کشور را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. مجموعه این تحولات از دید ناظران بین‌المللی نشان‌دهنده حرکت وضعیت به سمت مرحله‌ای جدید از تقابل نظامی و سیاسی است؛ مرحله‌ای که احتمال صلح یا آتش‌بس در کوتاه‌مدت را بسیار کم‌رنگ کرده است.

مکی گفت: در مورد چشم‌انداز سیاسی و میدانی جنگ اوکراین باید گفت این جنگ، ماهیت چندلایه و پیچیده دارد. همین چندوجهی بودن باعث شده است هرگونه تلاش برای پایان دادن به آن با دشواری، ابهام و بی‌ثباتی همراه شود. برخلاف تصور ترامپ که پس از بازگشت به کاخ سفید گمان می‌کرد می‌تواند با «صورت‌مسئله‌سازی» سریع، راهی برای پایان جنگ پیدا کند، واقعیت‌های میدانی و ژئوپلیتیکی مسیر را برای او و دیگر بازیگران غربی بسیار دشوار کرده است. از اینرو باید توجه داشت که جنگ اوکراین نه صرفاً نبرد میان دو کشور، بلکه صحنه رقابت ژئوپلیتیکی میان آمریکا، اروپا، روسیه و حتی چین است. لذا هیچ‌یک از طرف‌ها حاضر نیستند بدون دریافت امتیازهای ملموس، از مواضع خود عقب‌نشینی کنند. طی بیش از سه سال گذشته، هرچه بن‌بست سیاسی در روند مذاکرات عمیق‌تر شده، تنش‌ها در میدان نیز شدت گرفته است. روسیه بارها با اقدامات نظامی هدفمند تلاش کرده است به طرف مقابل بفهماند که ابزارهای متعددی برای تداوم جنگ در اختیار دارد و نمی‌توان با فشارهای اقتصادی یا تهدیدهای نظامی، آن را وادار به عقب‌نشینی کرد. در مقابل، تصور اروپا و آمریکا این بود که با تحریم‌های اقتصادی، فشار سیاسی و تهدید به ارسال تسلیحات دوربرد، می‌توانند روسیه را مجبور کنند در چارچوبی که غرب تعیین می‌کند پای میز مذاکره بنشیند. اما چنین تصوری با واقعیت‌های روسیه امروز همخوانی ندارد.

وی بیان کرد: اقدامات اخیر پوتین، به‌ویژه پس از گفت‌وگوی ناکام با ترامپ و بی‌نتیجه ماندن دیدار ترامپ با زلنسکی، نشان می‌دهد که کرملین وارد مرحله‌ای جدید از «فشار متقابل» شده است؛ مرحله‌ای که نه‌تنها در عرصه میدانی، بلکه در حوزه روانی و رسانه‌ای نیز دنبال می‌شود. مسکو در تلاش است این پیام را به غرب برساند که روسیه «لقمه آسانی» نیست و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن خواسته‌های امنیتی آن، اهداف نظامی و سیاسی خود را در اوکراین پیش برد. در چنین شرایطی، چشم‌انداز آینده جنگ تیره و پیچیده است. پوتین با وجود فشارهای اقتصادی و سیاسی گسترده، هیچ نشانه‌ای از عقب‌نشینی از مواضع خود بروز نداده و اگر هم قرار باشد در آینده‌ای دور تعدیلی در خواسته‌های روسیه ایجاد شود، مسکو آن را نه به عنوان عقب‌نشینی، بلکه در قالب معامله‌ای متقابل خواهد پذیرفت؛ معامله‌ای که در آن امتیازات عینی دریافت کند.

مکی در پایان خاطرنشان کرد: با این رویکرد، روشن است که روسیه بدون مقاومت و مبارزه حاضر نخواهد بود از مواضع خود در اوکراین دست بردارد. از همین‌رو، با توجه به موضع سخت‌گیرانه مسکو در برابر ابتکارهای سیاسی و دیپلماتیک ترامپ، نمی‌توان در آینده نزدیک انتظار تحولی جدی در روند سیاسی جنگ اوکراین داشت.

انتهای پیام/